Nieuws 1 april 2020
Augeo en Stichting Kinderpostzegels maakten een animatie over stresshantering en de ‘window of tolerance’. In de animatie wordt de impact van stress op het kinderbrein uitgelegd. En hoe je kinderen kunt helpen met deze stress om te gaan. De animatie is een waardevolle aanvulling op het NCJ themadossier over Early Life Stress. Ook jij kunt een kind dat opgroeit onder stressvolle omstandigheden helpen om zijn raam, zijn ‘window of tolerance’ weer groter te maken. En nog beter: we kunnen ouders en kinderen preventief leren een mooi groot raam te hebben. Hoe help jij ouders en kinderen bij stresshantering?
Animatie Stress window of tolerance
In de animatie wordt beschreven hoe stress er in het normale leven bij hoort. Ook heftige stressmomenten kunnen kinderen vaak best aan, als ze gesteund worden door een volwassene die ze vertrouwen. De zone waarbinnen iemand stress goed aan kan wordt in de psychologie de ‘window of tolerance’ genoemd. Zolang de stress binnen dit raam blijft, is er niets aan de hand en functioneert iemand goed. Loopt de stress te hoog op of duurt het te lang, dan schiet de stress buiten het raam. Bij kinderen gebeurt dat makkelijker als er geen volwassene is die ze kalmeert. Een ervaring kan zo ingrijpend zijn en zo’n overweldigend gevoel van angst, hulpeloosheid en doodsangst veroorzaken, dat het kind getraumatiseerd raakt. Hevige of langdurige stress kan – zeker als het op jonge leeftijd speelt – het hele stresssysteem ontregelen.
Ook jij kunt een kind dat opgroeit onder stressvolle omstandigheden helpen om zijn raam, zijn ‘window of tolerance’ weer groter te maken. Dat doe je door hem of haar te laten ervaren dat jij veilig bent en door het te helpen kalmeren waardoor de stress zakt. Ook kun je een kind laten ontdekken hoe het emoties zelf kan herkennen, onder woorden kan brengen en hoe het zichzelf kan kalmeren, zodat het leert: emoties zijn normaal, ze betekenen niet altijd dat er gevaar dreigt. Langzaam maar zeker kan zo zijn raam weer groter worden, het denkende brein kan weer beter functioneren waardoor het kind kan leren nieuwe relaties aan te gaan en zich goed kan ontwikkelen.
In februari 2019 publiceerde het NCJ in samenwerking met de Universiteit van Maastricht literatuuronderzoek naar Early Life Stress (chronische stress tijdens het opgroeien). De uitkomsten van het literatuuronderzoek laten ons zien dat gezondheidsproblemen (ook op latere leeftijd) een effect kunnen zijn van chronische stress in de kindertijd. Ook bieden de uitkomsten veel aangrijpingspunten voor preventie en onderzoek.
In de publicatie van het literatuuronderzoek ‘Stress bij kinderen: hoe houden we het gezond?’ wordt onder andere ingegaan op het allostatische belastingmodel. Een model dat gebruikt kan worden als conceptuele ‘kapstok’ om wetenschappelijke kennis toe te passen in de praktijk. Hieronder een fragment uit de publicatie:
Allostatische overbelasting is de eerdergenoemde ‘wear and tear’, het is de prijs die het organisme betaalt als het niet (meer) in staat is om de stressor aan te pakken. Volwassenen en ook kinderen kunnen gedurende een beperkte tijd een hoge allostatische belasting volhouden, maar bij langer durende allostatische belasting ontstaat blijvende ontregeling van hersenen en andere organen in het lichaam. Men spreekt dan ook wel van allostatische overbelasting. De ernstige gevolgen ervan zijn inmiddels goed bekend. De belangrijkste zijn een ontregeld stresssysteem, met verhoogde kans op angst en depressie, cardiovasculaire ontregelingen met hart- en vaatziekten als gevolg en metabole ontregeling die kan leiden tot diabetes. Allostatische overbelasting heeft niet alleen een lichamelijke kant, maar ook een psychische. We ervaren het als zeer onaangenaam als we langere tijd meer stress hebben dan ons organisme aankan. Om die onprettige gevoelens te dempen, gaan we bepaald gedrag vertonen. Dat zijn vaak minder gezonde gedragingen, zoals roken, alcohol drinken, veel eten, veel seks hebben, drugs gebruiken, etc. Dit gedrag vermindert het onaangename gevoel, maar de stressor wordt niet aangepakt en de stressreactie blijft bestaan.
Het NCJ heeft in samenwerking met de Universiteit van Maastricht literatuuronderzoek gedaan naar (de gevolgen) van Early Life Stress, met een focus op de biologische aspecten van stress.
We kunnen stellen dat er drie knoppen voor preventie zijn in de aanpak van Early Life Stress: 1) de veerkracht van het kind zelf versterken, 2) het stoppen van de stressor en 3) het bevorderen van een prettige leefomgeving van het kind.
Een geïntegreerde aanpak van Early Life Stress vraagt om het in beeld brengen van de verschillende factoren. Is er chronische allostatische overbelasting? Hoe is die tot stand gekomen? Welke concrete en/of abstracte stressoren spelen een rol? Hoe kan de stressor worden aangepakt en wie kan dat doen? Hoe reageert het kind op de stressor(en)? In hoeverre is de sociale omgeving zorgzaam en ondersteunend? Wat zijn belangrijke volwassenen in de omgeving? Hoe beïnvloeden deze verschillende zaken elkaar? Enzovoort.
Hoe duiden kinderen en adolescenten signalen van stress? Wat is hun manier van spreken? Hun ‘jeugdtaal’ waarmee signaleren en communiceren over stress tussen volwassenen en kinderen vergemakkelijkt wordt? Tieners hebben in diepte-interviews aangegeven wat zij nodig hebben om erover te kunnen en durven praten. Dit is verwerkt in de scriptie over taalgebruik van de jeugd over stress van Eva Stijger. De handout Early Life Stress: ‘Praten met tieners over stress, hoe doe je dat?’ is voortgekomen uit de onderzoeksresultaten van deze scriptie.
Om de gezondheid en ontwikkelingskansen van alle kinderen te bevorderen, is een landelijke, sectorbrede jeugdgezondheidszorg (JGZ) agenda ontwikkeld: de JGZ Preventieagenda. Via de pijlers hechting, ouderschap, weerbaarheid en gezondheid zetten wij in op maatschappelijke uitdagingen (zoals kindermishandeling, schoolverzuim en armoede) die een bedreiging kunnen zijn voor de gezonde en veilige ontwikkeling van kinderen. Kindermishandeling en armoede zijn stressvolle omstandigheden voor een kind, die wanneer ze frequent voorkomen of langdurig aanhouden leiden tot toxische stress en daarmee van grote invloed zijn op hun gezondheid en later functioneren.
Door te investeren in slimme samenwerking, waardevol vakmanschap en een impactvolle praktijk werken we aan de beste JGZ voor elk kind.
In het themadossier Early Life Stress vind je meer informatie over dit onderwerp. Ook lees je in diverse nieuwsberichten wat er de afgelopen tijd rond dit onderwerp is gebeurd. Je kunt met ons in gesprek gaan over dit onderwerp. Neem daarvoor contact op met Ellen-Joan Wessels of Yvonne Vanneste via earlylifestress@ncj.nl.
Met goede gespreksvoering kunnen JGZ-professionals bijdragen aan de gezonde ontwikkeling en het welzijn van jeugdigen en gezinnen. De praktijkmodule Gespreksvoering is onlangs beschikbaar gekomen via de JGZ-richtlijnenwebsite. Hiermee kunnen JGZ-professionals een veilige sfeer creëren waarin ruimte is voor het bespreekbaar maken van zorgen en vragen.
Onderzoekers van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie ontwikkelden een instrument voor het herkennen, in kaart brengen en zelf ondersteunen van kinderen in een kwetsbare gezinssituatie, dat ze voorlegden aan het JGZ Wetenschapsatelier - en in het onderwijs. In het wetenschapsatelier werd uitgevonden hoe bruikbaar dit instrument is.
Het Tijdschrift voor Jeugdgezondheid (TJGZ) gaat vanaf nu verder onder de vlag van het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ). Tijdens een feestelijke bijeenkomst met het ambassadeursnetwerk stonden we op 20 november stil bij het verleden, het heden en de toekomst van TJGZ.
"*" geeft vereiste velden aan
