Signalen van ouders: helft voelt zich niet in balans

Ouders die de achtste Balansmeter hebben ingevuld, laten volgens het NCJ zien dat hun balans tussen draagkracht en draaglast onder druk staat. De helft geeft aan uit balans te zijn. Als NCJ maken we ons zorgen. Daarom vroegen we hoogleraar Sociologie Tanja van der Lippe en projectleider Eleanne Plaizier van de Gezonde Generatie naar hun kijk op de Balansmeter en de druk die ouders ervaren. 

Peilstok

‘Het NCJ ziet de peilingen met de Balansmeter als een peilstok in de samenleving’, vertelt Ingrid Staal, onderzoeker en medeontwikkelaar van het instrument. Vanuit het ZonMw-project SPARK werkte ze aan de ontwikkeling en validering ervan. ‘Er was veel te vinden over draagkracht, draaglast en veerkracht van ouders, maar vooral vanuit het perspectief van professionals. Er was heel weinig bekend over wat ouders zelf onder draagkracht en draaglast verstaan.’

Instrument voor de praktijk

Tijdens de coronacrisis stelde Ingrid Staal de Balansmeter beschikbaar aan het NCJ. Sinds vorig jaar werkt ze ook voor het NCJ en voert ze de peiling twee keer per jaar uit: ‘Met korte vragen kost het ouders twee minuten van hun tijd om de Balansmeter in te vullen. Uit onderzoek blijkt het een valide instrument om inzicht te krijgen in de draaglast en draagkracht zoals ouders die ervaren.’

Ze benadrukt dat het NCJ de Balansmeter ziet als een instrument dat vooral de praktijk moet dienen: ‘Het peilen is niet een doel op zich. Voor ons is het belangrijk dat het als gesprekstool wordt ingezet. Ouders kunnen bijvoorbeeld na het invullen samen in gesprek gaan over de uitkomst. En professionals in de jeugdgezondheidszorg kunnen het als hulpmiddel aan ouders aanbieden, om hen te ondersteunen in hun zoektocht naar de juiste balans.’

Waardevolle blik

Projectleider Veerkrachtig Opgroeien van De Gezonde Generatie, Eleanne Plaizier noemt de Balansmeter een waardevol instrument en herkent de signalen die ouders afgeven. ‘Vanuit mijn werk ben ik niet verbaasd over het signaal, want dat zien we bijvoorbeeld ook terug in de jaarlijkse Staat van het Gezin.’ Het NCJ vroeg ook hoogleraar Sociologie van huishoudens en arbeidsrelaties aan de Universiteit Utrecht, Tanja van der Lippe om mee te kijken: ‘De vragen die in de Balansmeter aan ouders worden gesteld vind ik goed. Bijvoorbeeld of het opgroeien en opvoeden invloed op je stemming heeft. Over dat soort vragen zouden we het meer met elkaar moeten hebben.’

Maar de hoogleraar is ook kritisch: ‘Omdat de achtergrondkenmerken ontbreken, leren we eigenlijk weinig. Sowieso weten we niet hoe representatief het is, omdat het een online instrument is dat mensen vrijwillig invullen. Als je alle cijfers van de peilingen met de Balansmeter middelt, kun je wel zeggen dat deze ouders een indicatie over hun balans afgeven. ’

Zowel Eleanne Plaizier als Tanja van der Lippe geven aan dat ze de achtergrondkenmerken missen van ouders die de Balansmeter invullen. Denk aan welke opvoeder hem invult, het opleidingsniveau, aantal kinderen en leeftijd van de kinderen. Ingrid Staal is het met die kritische kanttekeningen eens: ‘Het klopt dat we in de huidige Balansmeter die informatie missen. Als onderzoeker ben ik altijd op zoek naar de balans tussen wat je wil weten en wat je van ouders kunt vragen. Als NCJ zijn we blij met de kritische reflectie van Tanja en Eleanne en hebben besloten om deze basisgegevens bij de eerstvolgende Balansmeter uit te vragen.’

Ouders in de knel

Als projectleider bij De Gezonde Generatie ziet Eleanne Plaizier overeenkomsten tussen de signalen die ouders in de Balansmeter afgeven en hun eigen onderzoeksgegevens: ‘Ook in onze onderzoeken staat ‘verminderen van stress’ met stip op één als behoefte van ouders. De ervaringen van ouders die de Balansmeter invulden zijn een duidelijk signaal en dat signaal moeten we serieus nemen. Er ligt echt te veel druk op de schouders van ouders. De Gezonde Generatie vraagt de overheid al jaren om te investeren in het welbevinden van ouders. Vanuit een gezinsvisie en versterkend gezinsbeleid, met onder andere jaarlijks een peiling over hoe het met gezinnen en ouders gaat.’

Hoogleraar Van der Lippe: ‘In ons onderzoek aan de Universiteit Utrecht kijken we naar de balans tussen werk en privé en het feit dat mensen alle ballen in de lucht moeten houden. Ze moeten een goede ouder, vriendin en partner zijn én er nog fit en leuk uitzien. Dat drukt op ouders, vooral op ouders met jonge kinderen. Dat maakt het leven niet altijd makkelijk. De indicatie die ouders in de Balansmeter geven, komt daar dan nog bij.’

Sociale steun

Wat kunnen ouders zelf doen voor een betere balans? Eleanne Plaizier: ‘Besef dat je het niet alleen hoeft te doen. Het is oké om af en toe hulp te vragen. Dat hoeft niet gelijk bij een professional, maar kan ook bij buren of een andere ouder op het schoolplein. Daarnaast zijn er ook mooie initiatieven voor informele gezinssteun, zoals Home-Start en Steungezinnen.’ Tanja van der Lippe: ‘Vergelijk jezelf niet te veel met andere ouders en vraag niet te veel van jezelf. Deze levensfase is al druk genoeg, sommige dingen kunnen ook morgen.’

Verder met deze inzichten

Eleanne Plaizier geeft tot slot nog mee wat het NCJ met de inzichten kan doen: ‘De JGZ, jeugdgezondheidszorg, kan ouders meer ondersteunen bij het vinden van balans. Door vaker te vragen hoe het met hen als ouders gaat en wat zij nodig hebben. Vanuit De Gezonde Generatie is onze boodschap dat ouders, overheid, zorgprofessionals en mensen om gezinnen heen samen kinderen een gezonde start kunnen geven. Daarom zijn wij nu ook met de campagne ‘Bijspringers’ gestart, waarmee we mensen oproepen wat vaker bij gezinnen in hun omgeving bij te springen.’

Vijf jaar Balansmeter in 2025

Wat de Balansmeter betreft doet het NCJ dit jaar nog twee nieuwe peilingen. Ingrid Staal over de toekomst van de iets uitgebreidere Balansmeter: ‘We gaan er zeker mee door en blijven de balans van ouders twee keer per jaar meten. Als NCJ vinden we het belangrijk om met data inzicht te kunnen geven in hoe het met ouders gaat. We hopen dan ook dat ouders ons blijven helpen met het geven van dat inzicht en dat de JGZ het als gesprekstool gaat inzetten in de praktijk.’