Commissie Sociaal Minimum: bijstand en minimumloon moeten omhoog

Het besteedbaar inkomen van veel huishoudens op het sociaal minimum is te laag, waardoor zij niet rond kunnen komen en niet mee kunnen doen aan de samenleving. Zij leven in financiële bestaansonzekerheid. Een door het kabinet ingestelde commissie – waarvan NCJ-adviseur Soler Berk op persoonlijke titel deel uitmaakt – adviseert daarom om dit jaar nog het besteedbaar inkomen van deze groep te verhogen, voor een deel via een verhoging van het minimumloon en de bijstand. 

Afgelopen vrijdag heeft de Commissie Sociaal Minimum het eerste deel van het rapport ‘Een zeker bestaan. Naar een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum’, overhandigd aan minister Schouten (SZW). NCJ-adviseur Soler Berk maakt deel uit van de commissie, op persoonlijke titel. De commissie kijkt niet alleen naar de (gewenste) hoogte van het sociaal minimum, ook onderzoekt het de vraag wat dit betekent voor het stelsel van sociale zekerheid. Het antwoord daarop komt terug in deel twee van het rapport, dat in september verschijnt.

Leven en overleven

Commissielid en NCJ-adviseur Soler Berk groeide zelf ook op in armoede. Hij vertelde hierover en welke effecten dit op kinderen heeft bij EenVandaag.

‘’Wat ik hoorde in de verhalen van de kinderen is dat zij zeggen: ik word niet gezien door mijn ouders, ik word niet gezien door de kinderen op school, ik kan niet meedoen. Eigenlijk ben ik onzichtbaar. En dat raakte mij zo, want dat gevoel had ik ook toen ik opgroeide in armoede.’’

Honderden euro’s tekort

“Het onderzoek laat zien dat als er niets verandert, mensen met een laag inkomen de komende jaren tot honderden euro’s per maand tekort komen. En dat ondanks het geld dat het kabinet al in 2022 uittrok om huishoudens te helpen”, stelt voorzitter Godfried Engbersen namens de Commissie sociaal minimum. De Commissie pleit er dan ook voor die tekorten zo snel mogelijk op te lossen.

Het sociaal minimum is het bedrag dat iemand minimaal nodig heeft om van te kunnen leven. Dat bedrag moet genoeg zijn om de kosten voor huur, water, energie en zorg te betalen, de boodschappen te doen, een mobiele telefoon en internet te hebben, de maandelijkse kosten voor zorg, gas, water en licht over te maken en om af en toe een financiële tegenslag op te vangen. Daarnaast moet het sociaal minimum toereikend zijn om in sociaal verband mee te kunnen doen.

Hoeveel huishoudens tekort gaan komen, hangt af van hun samenstelling en de woonplaats. In een realistisch scenario komen alleenstaanden en stellen zonder kinderen bijna 100 tot 200 euro per maand tekort. Een paar met een of meerdere kinderen kan te maken krijgen met een tekort van circa 200 tot bijna 500 euro per maand. Bij alleenstaande ouders met een of meerdere kinderen is het beeld wisselend, sommige huishoudens komen tekort, anderen niet.

Geen bestaanszekerheid en stress

De gevolgen van die oplopende tekorten zijn ingrijpend, zo stelt de Commissie. Het raakt mensen niet alleen financieel, maar ook mentaal. Leven met constante stress door geldtekort gaat ten koste van de lichamelijke en mentale gezondheid van mensen én van hun eigenwaarde. Het risico op eenzaamheid neemt toe en zorgt ervoor dat het lastiger is om goed met geld om te gaan. Het wordt steeds moeilijker om zelf uit armoede te komen. Kinderen die opgroeien in armoede leven ongezonder, leren daardoor slechter en hebben minder kans op een goede toekomst.

“Dat zoveel mensen leven in armoede, kost de maatschappij ook veel”, stelt Engbersen namens de Commissie. “Mensen doen vaker een beroep op zorg, zitten in dure schuldsaneringstrajecten en kunnen daardoor onvoldoende bijdragen aan de samenleving. En dat is nog los van al die professionals in de sociale zekerheid en in het onderwijs die iets proberen te herstellen van de gevolgen van financiële bestaansonzekerheid.”

Bijstand en minimumloon moeten omhoog

Om de tekorten bij huishoudens op korte termijn op te lossen stelt de Commissie voor om het minimumloon en de bijstand te verhogen, en eventueel ook de huurtoeslag. Daarnaast moet ook de kinderbijslag of het kindgebonden budget omhoog, in het bijzonder de bedragen voor oudere kinderen. Om tekorten op te lossen, is ongeveer 6 miljard euro nodig.

Alleen het verhogen van het besteedbaar inkomen in lijn met de nieuwe normen voor het sociaal minimum is niet voldoende, zo schrijft de Commissie. Het hele stelsel van het sociaal minimum moet voorspelbaarder en toegankelijker worden zodat huishoudens daadwerkelijk gebruik maken van de voorzieningen waar zij recht op hebben. Ook toegankelijke hulp en ondersteuning zijn belangrijk. Daarover gaat het tweede rapport van de Commissie sociaal minimum. Dat verschijnt na de zomer.

De JGZ en kinderarmoede

Ongeveer 1 op de 11 kinderen in Nederland groeit op in armoede. Volgens het CBS waren dit in 2020 ruim 220.000 thuiswonende minderjarigen. Het opgroeien in (langdurige) armoede heeft veel gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen. Het is een groot maatschappelijk probleem en raakt ons allemaal.

De JGZ is een belangrijke schakel in het signaleren en voorkomen van de gevolgen van armoede én in het ondersteunen van gezinnen in armoede bij de opvoeding van kinderen. Kinderarmoede is één van de maatschappelijke uitdagingen die het NCJ met  samenwerkingspartners aanpakt. Met een lokale aanpak samen met jeugdigen, ouders, kinderopvang, onderwijs, geboortezorg en het sociaal domein maak je het het verschil.

Lees meer over de JGZ en kinderarmoede

Over de Commissie Sociaal Minimum

De Commissie Sociaal Minimum werd ingesteld naar aanleiding van een breed gesteunde motie die was ingediend door Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt. De Commissie sociaal minimum bestaat uit elf leden, allen deskundig op het gebied van de sociale zekerheid, sociaal-economische, fiscale-, juridische vraagstukken en is in juli 2022 ingesteld na een aangenomen motie van Tweede Kamerlid Omtzigt. De Commissie heeft intensief gesproken met burgers, maatschappelijke organisaties en uitvoeringsorganisaties. Dat heeft de Commissie geholpen bij het opstellen van dit rapport. De opdracht van minister Schouten was te onderzoeken wat verschillende huishoudtypen nodig hebben om rond te kunnen komen en om mee te kunnen doen aan de maatschappij, gekoppeld aan de systemen die dat mogelijk moeten maken.